İSLÂM'DA UNUDULANLAR - HİDAYET VE DALÂLET
Bismillâhirrahmânirrahîm
Mövzumuz; hidayət. Mövzuya hidayətin tərifiylə başlayaq inşallah. Hidayət, insan ruhunun Allaha çatmasıdır. Allahu Təala belə buyurur:
3/ÂLİ İmran-73: Və la tu'minû illə li men tebia dînekum, qul innel Xuda hudallâhi ən yu'tâ ehadun misli ma ûtîtum ev yuhâccûkum ində rabbikum, qul innel Fadlan bi yedillâh (yedillâhi), yu'tîhi men Yesək ' (yeşâu), vallâhu vâsiun alim (alîmun).
Və (Əhli Kitab): "Sizin dininizə tabe olandan başqasına inanmayın." (Dedilər). (Həbibim onlara) De ki: "Şübhəsiz ki hidayət Allaha çatmaqdır. (İnsanın ruhunun ölmədən əvvəl Allaha çatmasıdır.) Sizə verilən şeyin bir bənzərinin, bir başqasına verilməsidir. "Yoxsa onlar, Rəbbinizin hüzurunda, sizinlə çekişiyorlar mı? (Onlara) De ki: "Şübhəsiz ki fəzl Allahın əlindədir. Onu istədiyinə verər. "Və Allah, Qəyyumdur (elmi genişdir, hər şeyi əhatə edər), Alîm'dir (ən yaxşı biləndir).
Bəqərə surəsi 120. ayəti-kərimə:
2/BAKARA-120: Və len terdâ ankel yahûdu və len Nasarayı hətta tettebia milletehum qul innə hudâllâhi hüvel Xuda və leinitteba'te ehvâehum ba'dellezî câeke minel elmi, ma ləkə minallah min veliyyi və la Nasir (Nasir).
Və sən onların dininə tabe olmadıqca (tabe olmayınca) nə yəhudilər və nə də xristianlar səndən əsla razı olmazlar. De ki: "Şübhəsiz ki Allaha çatmaq (Allahın özünə çatdırması) işdə o, hidayətdir.". Əgər sənə gələn elmdən sonra əgər həqiqətən onların hevalarına qorxutsan, sənin üçün Allahdan bir dost və bir köməkçi yoxdur.
İndi bəziləri çıxıb etiraz edirlər və belə deyirlər: "Xeyr, oradakı ifadə Allaha çatmaq deyil; Allahın ulaştırmasıdır." Belə olduğunu qəbul edək. Allaha çatmaq olmasın, 'Allahın ulaştırmasıdır.' olsun. O zaman, "Allahın hara ulaştırmasıdır?" Sualı ağılımıza gələcəkdir. Bu sualın cavabı: "Allahın Özünə ulaştırmasıdır."
Budur, ayəti açıq və qətidir. Allahu Təala belə buyurur:
42/ŞÛRÂ-13: Şerea lekum mined dini ma vassâ bihi nûhan vellezî evhaynâ iləykə və ma vassaynâ bihi İbrahimi və Musa və isa, ən ekîmûd dinə və la teteferrekû fih (fihi), kebure alel muşrikîne ma ted'ûhum ileyh (ileyhi), Allahu yectebî ileyhi men yeşâu və yehdî ileyhi men yunîb (yunîbu).
(Allah) dində, onunla Hz. Nuha vəsiyyət etdiyi (fərz etdiyi) şeyi (şəriəti); "Dini iqamə edin (ayaqda, həyatda saxlayın) və onda (dində) firqələrə ayrılmayın." Deyə Hz. İbrahimin, Hz. Musaya və Hz. İsaya vəsiyyət etdiyimiz şeyi Sənə də vəhy, sizə də şəriət etdi. Sənin onları, özünə dəvət şey (Allaha çatmağı diləmə) müşriklərə çətin gəldi. Allah, dilədiyini Özünə seçər və Ona yönələni, Özünə çatdırar (ruhunu həyatda ikən Özünə çatdırar).
Allahu Təala: "Allah dilədiyini Özünə seçər və olardan kim Allaha yönəlsə, Allaha çatmağı diləsə, Allah onları Özünə çatdırar." deyir. Allaha çatmağı istəyəni Allah, Özünə çatdırır. Allahu Təala: "Allaha" yunîb "olan" enâbu "olmağı diləyən, Allaha çatmağı diləyən adamı, Ona, Allaha çatdırar." deyir.
Ayə-i kərimə açıq və qəti bir şəkildə "yunîb" olmanın, Allaha yönəlmənin, Allaha çatmağı diləmək olduğunu və hər yunîb olanı da mütləq Allahın Özünə çatdıracağını ifadə edir. Elə isə ayəti-kəriməni "Allahın çatdırması" şəklində qəbul edək; deyək ki: "Hidayət Allahın ulaştırmasıdır." O zaman "Allahın hara ulaştırmasıdır?" sualının cavabı budur: "Allahın, Özünə ulaştırmasıdır." Nəticə yenə eyni olur. "Hidayət, Allaha çatmaqdır." və ya "Hidayət, Allahın Özünə ulaştırmasıdır." Arada fərq var mı?
Demaqoqluq etmək, ayələri Allahın verdiyi mənada başqa tərəflərə çəkməyə çalışmaq, boşuna bir səydir. Daşıma suyla dəyirman dönməz. Allahın ayələrini qiymətləndirmək mecburiyetindesiniz. Ayələr açıq və qəti olaraq, Allaha çatmağı dilemeyenlerin hidayətdə olmadığını söyləyir. Elə isə hidayət Allaha çatmaqdır. Allahu Təala belə buyurur:
10/YÛNUS-45: Və yevme yahşuruhum keen lem yelbesû illə Bundan mine nəhar çatan ârefûne beynehum, kad hasirellezîne kezzebû bi likâillâhi və ma qanun muhtedîn (muhtedîne).
Və o gün (Allahu Təala), gündüzdən bir saatdan başqa qalmamışlar (bir saat qalmışlar) kimi onları yığacaq (həşr edəcəkdir). Bir-birlərini tanıyacaqlar (aralarında tanış olacaqlar). Allaha mülâki olmağı (Allaha ölmədən əvvəl çatmağı) təkzib, ziyandan (nefslerini ziyana qorxutdular). Və hidayətə çatan kəslər olmadılar (ruhlarını ölmədən əvvəl Allaha ulaştıramadılar).
Allahu Təala: "Onlar ki, ruhun Allaha mülâki olmağı, ruhun ölmədən əvvəl Allaha İlkan olmasını, çatmasını inkar edərlər. Onlar:
Hüsrandadırlar
Onlar hidayətdə deyildirlər. "Deyir.
İnsanlardan kim, insan ruhunun Allaha mülâki olmasını inkar etsə, onlar hidayətdə deyildirlər. "Deyir. Elə isə hidayət, Allahın dizayn etdiyi bir müəssisədir. Allaha çatmağı dilemeyen bir adam, hidayətdə deyil.
Hidayət, Allaha çatmağı istəməklə başlar, mürşidə çatmaqla davam edir və ruhu Allaha çatdırmaqla ruhun hidayəti tamamlanır.
Bundan sonra fizika bədənin hidayəti gəlir. Nəfsimizin qəlbindəki zülmət, fəlakətlər% 81 azaldığı zaman; yerlərini ruhumuzun xüsusiyyətlərini paralel olan fazıllar aldığı zaman yəni nəfsimizin ürəyi% 81 nurlarla dolduğu zaman, fizika bədənimiz də Allaha təslim olar. Bu, fizika bədənin hidayətidir.
Daha sonra adam daimi zikrə çatar. Bu, nəfsin hidayətidir.
Bundan sonra adam ixlasa çatar. Ixlasdan sonra adam, iradəsini də Allaha təslim edir. Beləcə son təslim də baş verir, o da iradənin hidayətidir.
Quran-ı Kərimdə 7 ayrı nöqtədə hidayət söz mövzusudur. Hidayət müəssisəsi, insanın Allah ilə, ruhu Allaha çatdırmağı diləmək mövzusundakı ilk əlaqəsiylə başlar; iradənin teslimiyle son hidayətə çatmaq olar.
Allah ilə olan əlaqələrimizi, əlaqənin varlığı nöqtəsində hidayətin də varlığını görərək perçinleyebiliriz. Hidayət, insan ruhunun Allaha teslimidir. Fizika bədəninin, nəfsinin və iradəsinin də Allaha teslimidir. Amma başlanğıc nöqtəsi, Allaha təslim nöqtəsi deyil. Allaha çatmanın dilendiği nöqtədir. Kim Allaha çatmağı diləsə, Allah o adamı mütləq doğru yola çatdıracaq. Allahu Təalanın verilmiş sözü vardır: "Kim Mənə çatmağı diləsə, o zaman Biz onu, Özümüzə çatdırar." deyir. Allahu Təala o adamı Özünə çatdıracağını söyləyir.
Burada adamın ruhunu Allaha çatdırması söz mövzusudur. Nə fizika bədən nə nəfs nə iradə Allaha çatmaz. Onlar yalnız təslim olarlar. Allahın əmri və idarəsi altına girirlər.
Allaha çatmağı dilemeyen kəslər, hidayətdə deyildirlər. Yunus surəsinin 45. ayəsi, Allaha mülâkî olmağı, ruhunu Allaha çatdırmağı inkar edənlərin hidayətdə olmadığını söyləyir. Amma kim Allaha çatmağı diləsə, diləyən adam mütləq hidayətdən. O hidayətin başlanğıc nöqtəsidir.
Allahu Təala yalnız Allaha çatmağı diləyənlərin zəlalətdən xilas olacağını yəni hidayət üzrə olacağını, hidayətdə olacağını söyləyir. Hidayət və dəlalət anlayışları, bir-birinin əksi olan anlayışlardır. Allahu Təala buyurur ki:
13/RA 'D-27: Və yekûlullezîne keferû lev la Ünzile əleyhi âyetun min rabbih (rabbih), qul innallâhe yudillu men yeşâu və yehdî ileyhi men enâb (enâbe).
Və kafirlər: "Ona, Rəbbindən bir ayə (möcüzə) nazil olmaz mı?" Deyərlər. De ki: "Şübhəsiz ki Allah, dilədiyi kimsəni dəlalətdə buraxar və Ona yönələn kimsəni Özünə çatdırar (hidayətə çatdırar)."
Allaha çatmağı dilədiyiniz anda, artıq siz dəlalətdə deyilsiniz, hidayətdə. Bu, hidayətin 1. mərhələsidir. Adam hidayətdə olunca küfrdən xilas olar. Zəlalətdən, şirkdən, cəhənnəmdən xilas olar. Yalnız hidayətdə olanlar cənnətə çata bilərlər. Allaha çatmağı dilemeyen hər kəs, gördük ki dəlalətdədir. Hidayətdə deyil. Allaha çatmağı diləyənlər, yalnız onlar hidayətdən.
Bir insan doğuşundan etibarən dəlalətdədir. 3. pillədə kim Allaha çatmağı diləsə, o adam mütləq Allahu Təala tərəfindən seçilənlərin arasındadır. İnsanların% 90dan çoxu seçilir. Bunlardan yalnız Allaha çatmağı diləyənlər zəlalətdən xilas və hidayət üzrə olarlar. Bu 1. hidayətdir, 3. pillədə reallaşar. Allah adamın bu tələbini eşidir, bilir və görür.
Allahu Təala bu insanlara furkanlar verir. Bu kəslərin irşad mövqesini görməsini, işitmesini və söylədiyi şeyləri dərk etməsini təmin edir. Allahu Təala, verdiyi furkanlarla da Allaha çatmağı diləyən adamın günahlarını örtər. Hidayətdə olan adam, günahları örtülmüş olan adamdır. Bu adam ziyana deyil, ziyandan xilas olmuşdur. Yalnız ziyandan xilas olanlar hidayətdən. Allaha çatmağı diləyən hər kəs ziyandan xilas olmuşdur. Dilemeyen hər kəs ziyandan.
Adam hidayətdə olduğu an, Allah o adamın günahlarını örtər. Yəni o adamın nə qədər çox günahları olursa olsun, Allaha çatmağı dilədiyi üçün bütün günahları örtülür. Bu cəhətlə o adam, savabları günahlarından daha çox olan bir insandır. Belə olduğu an, adam zəlalətdən hidayətə addım atmışdır. Dalâlettekilerin mütləq günahları savablarından çoxdur. Halbuki Allahu Təala, Allaha çatmağı diləyənlərin günahlarını örtər.
Deyək ki bir insan elə bir nöqtədə ki; çox savab qazanmış və savabları günahlarından çox amma Allaha çatmağı dilemiyor. Bu adam öldüyü təqdirdə Cənnətə girər mi? Girə bilməz. Çünki Allahu Təala, belə olan insanların qazandığı dərəcələrin örtüldüyünü söyləyir. Adamın əməlləri səbəbiylə qazandığı dərəcələrin heba olduğunu söyləyir. Allahu Təala belə buyurur:
18/KEHF-105: Ulâikellezîne keferû bi ayat rabbihim və likâihî fe habitat a'mâluhum fe la nukîmu lehim yevmel qiyaməti veznâ (veznen).
Onlar, Rəbbinin ayələrini və Ona mülâki olmağı (ölmədən əvvəl ruhun Allaha çatmasını) inkar etdilər. Beləcə onların əməlləri heba oldu (boşa getdi). Artıq onlar üçün qiyamət günü mizan tutmayın.
İşdə inkar edənlər, hidayətdə olmayanlar və əməlləri boşa getmişdir. Amma adam Allaha çatmağı diləsə, o hidayətdən. Bu adamın, Allahın köməyi ilə mürşidinə çatması söz mövzusudur. Allahu Təala o adamda bir sıra müsbət hadisələr bədənə gətirəcək və onu mürşidinə çatdıracaq. Allah çatdıracaq.
Adam Allahın göstərdiyi mürşidə çatıb da ona tabe olsa nə olar? O adam, 2. hidayətə çatar. Tâbiiyetle birlikdə adamın ürəyinə "iman" sözü yazılır. Dövrün imamının ruhu başının üzərinə gəlir və o adamın ruhunun Allaha doğru, Allaha çatmaq üçün yola çıxmasını təmin edər. İşdə bu nöqtə adamın ruhunun bədənindən ayrılıb Allaha doğru yola çıxması, ruhun hidayətə çatmaq üzrə Allaha çatmaq üçün yola çıxması deməkdir.
Hidayətdə olmaqla, hidayətə çatmaq eyni şey deyil. Bir insan Allaha çatmağı dilədiyi an hidayət üzrədir yəni hidayətdən. Amma hidayətə ermemiştir. Bundan sonrakı mərhələ mürşidə çatmaqdır, tâbiiyettir. Yenə hidayət üzrədir, hidayətdən. Amma 1. hidayət olan ruhun Allaha təslim səviyyəsinə hələ çatmamışdır. Adam, Allahın ard-arda ikramlarını almışdır:
Allah adamın ürəyinə çatmışdır,
Adamın ürəyini Allaha çevirmişdir.
Adamın sinəsini yarmıştır.
Sinəsindən qəlbinə nur yolu açmışdır.
O adam zikredince Allahdan gələn rəhmətlə fəzl, sinəsindən ürəyinə çatmışdır. Amma ürəyinə ancaq% 2 rəhmət girebilmiştir. Beləcə adam huşûya çatmışdır və mürşidinə tələb etmə səlahiyyəti doğulmuşdur. Adam ehtiyac namazını qılıb da, Allahdan mürşidinə soruşduğu zaman Allah ona mütləq mürşidinə göstərəcək.
Tâbiiyetle birlikdə, adamın ruhu Allaha doğru yola çıxar. Ürəyinin içinə iman yazılar. Kimin ürəyinin içinə iman yazılmışsa, o adam 2. hidayətə çatmışdır.
Hidayətin yox olduğu bir dövrdə yaşayırıq. İnsanlar Quranı unutmuşlar. Əlbəttə Qurandakı hidayəti də unutmuşlar və özlərini kütləvi halında cəhənnəmə məhkum etmişlər. Unudulan Quran səbəbiylə insanlar zəlalətdən. Onların yer Cəhənnəmdir.
Allahu Təala bizi vazifelendiriyor. Bu vazifelendirmede, bütün insanlara hidayəti izah etməmiz emrolunuyor yəni insanların qurtuluşa çatacağı Quran həqiqətləri. İnsanlar bizə deyirlər ki: "Bu sizin Quran-ı Kərim izah, bizə çox tərs gəlir. Yəni biz Quranı bilmir bilirikmi?" Burada çox böyük bir probleminiz var. Quranı bildiyini söyləyən bu insanların, unudulmuş olan bu anlayışlardan xəbərdar olmadıqları hər hadisədə kesinleşiyor. "Hidayət nədir?" deyə sorduğumuza, "Doğru yoldur." deyirlər. "Bu doğru yol hara çatdırar?" dediyimizdə, cavab yox. "Həqiqətən, hidayət həqiqətən doğru yoldur." deyirik. Amma bu sualın cavabı: "Doğru yol, Allaha çatdırar." olmalıdır. Allahu Təala bu doğru yolun; Allaha çatdıran doğru yolun hidayət deyil, sirati-müstəqim olduğunu söyləyir. Sizə "Sıratı Müstəqim nədir?" deyə soruşduğumuzda ona da; "Doğru yoldur." cavabını verirsiniz. "Hansı doğru yoldur? Hidayət mi, Sıratı Müstəqim mi?" Cavab yox.
Doğru yol da olsa, səhv yol da olsa yol, insanı bir yerə aparar. "Hara aparar?" sualının cavabını, bu günə qədər kimsədən ala bilmədik. Hidayət, bir yol deyil. Bir yolun üzərindən, ruhun Allaha doğru olan yolçuluğudur. O yol, Sıratı Müstakimdən və Allaha çatdırar. Cavablar Qurani-Kərimdə tamamilə verilmişdir.
İndi insanlar tərəfindən Quranın tamamilə unudulduğu bir dövrdə yalnız anlayışlar qalmışdır. Məsələn; hidayət anlayışı, təqva anlayışı ... Amma yalnız lüğət mənaları qalmışdır. Hidayət isə tamamilə unudulmuşdur.
İnsan ruhunun Allaha çata bilməsi üçün, insanın bədənindən ayrılması lazımdır. Mömin Surəsinin 15. ayəsi lazımınca, 14. pillədə dövrün imamının ruhu başımızın üzərinə gəlir. Bizim ruhumuza belə səslənir: "Sənin Allaha çatma nəfərdir gəldi, bədəni tərk et."
40/MU 'MİN-15: Refîud derecâti zul ərş (Ərşi), yulkır ruha min emrihî ala men yeşâu min ıbâdihî li yunzire yevmet təlaşın (telâkı).
Dərəcələri yüksəldən və ərşin sahibi olan Allah, qullarından (Özünə çatdırmağı) dilədiyi adamın (Allaha çatmağı dilədiyi üçün Allahın da Özünə çatdırmağı dilədiyi adamın) üzərinə (başının üzərinə) Allaha çatma gününün gəldiyini (o adamın ruhuna) xəbərdarlıq etmək üçün , əmrindən (Allahın əmrini təbliğ edəcək) bir ruh (dövrün imamının ruhunu) çatdırar.
Ruhumuz bədənimizi tərk edir. Nəfs təzkiyəsi adı verilən bir müəssisəyə paralel olaraq, nəfsimizin qəlbinə Allahu Təala nurlarını göndərir. Nəfsimizin ürəyində% 7 fəzl nuru yerləşincə, ruhumuz zəmin qatdan 1. qata dırmaşa. İkinci dəfə% 7 nur təcrübəsini, ruhumuz 2. göy qatına çıxa bilər. 3., 4., 5., 6., 7. qata qədər belə davam edər. Ruh, 7. mərtəbədə 7 dənə aləm keçər və Allahın Zatına çatar.
Ruh Allaha çatar, Allahın Zat'ında yox olar. Bu, fenafillah, Allahın Zat'ında yox olma hadisəsi 22. pillədə reallaşar. Bunun adı "hidayətə çatmaq" dir. Kimin ruhu Allaha çatmışsa, Allahın Zat'ında yox olmuşsa, o adam hidayətə çatar. Allahu Təala belə buyurur:
18/KEHF-17: Və Teres Şəms izə taleat tezâveru an kehfihim zâtel andı və izə garabet takrıduhum zâteş şimal və hum fi fecvetin minh (minhu), zâlike min âyâtillâh (âyâtillâhi), men yehdillâhu fe hüvel muhted (muhtedi), və mən yudlil fe len tecide ləhu veliyyen murşidâ (mürşidə).
Və günəşin doğulduğu zaman onların mağarasının sağ tərəfindən gəldiyini və batdığı zaman sol tərəfdən onların yanlarından keçdiyini görərsən. Və onlar, onun (mağaranın) geniş sahəsi içində idilər. Bu, Allahın ayələrindən (möcüzələrindən) dir. Allah, kimi Özünə çatdırsa, o hidayətə çatmışdır. Və kimi dəlalətdə buraxsa (kim Allaha çatmağı diləməzsə) artıq onun üçün vəli mürşid (irşad edən övliya) olmaz.
Hidayətin Allaha çatmaq olduğu bir dəfə daha vurğulanır. 14. pillədə mürşidinə çatan adama dövrün imamının ruhu, onun başının üzərinə gələrək, o adamın ruhuna əmr verir: "Sənin Allaha çatma nəfərdir gəldi." deyir. Bunun üzərinə ruh bədəni tərk edər. Dövrün imamının ruhu, gəlir və öndən arxaya uzanaraq adamın başının üzərinə yerləşir. Bu, o adamın cadudan, hüddamdan, cinlərin hücumundan qəti kurtuluşudur. Başının üzərində dövrün imamının ruhu olan bir bədənə heç bir cin girə bilməz. Cinlərə nə üçün giremedikleri soruşulduğunda; "Çünki yanar." deyirlər.
Ruhunu Allaha çatdıran adam hidayətə çatmışdır. "Innə hudallâhi hüvel Xuda, Şübhəsiz ki, Allaha çatmaq, o, hidayətdir."
21. pillədə ruh Allaha çatmışdır və 22. pillədə Allahın Zat'ında yox olmuşdur. Ruh hidayətə çatmışdır.
Bu adamın bundan sonrakı həyatına baxırıq. Kişi daha çox zikr edir və davamlılıq mövqeyinin sahibi olur. Daha sonra adam elə bir zikr edər ki bu zikr gündə 12 saatı mütləq aşar. O zaman bu adam zahid olar, zühd sahibidir. Yalnız zühd sahibləri fizika bədənlərini Allaha təslim edə bilərlər. Bir adamın muhsin ola, fizika bədənini Allaha təslim etməsi ilə mümkündür. Yalnız günün yarısından daha çox zikredebilenler fizika bədənlərini Allaha təslim edə bilərlər. Günün yarısından çox olan zikr daha da müsbətincə, o adamın nəfsinin qəlbindəki nurlar% 81'e çatır. O zaman fizika bədən, Allaha təslim olmuşdur.
Nəfsin qəlbində hələ% 19 qaranlıq var olmasına baxmayaraq, fizika bədən bu nöqtədən etibarən əsla bu fəlakətdən diqqətə almaz. Allahın bütün əmrlərini yerinə yetirər. Qadağan etdiyi hərəkətləri işləməz. İşdə bura fizika bədənin Allaha qul olmasıdır, Allaha teslimidir. Bir başqa ifadəylə, fizika bədənin hidayətə çatmasıdır.
25. pillədə fizika bədən hidayətə çatar. Bura adam üçün yeni bir mərtəbədir. Fizika bədənin Allaha təslimi, fizika bədənin hidayətə çatması Nisa surəsinin 125. ayəsində belə izah edilir:
4/NİSÂ-125: Və mən ahsenu dinə mimmen bərabərləşmə vəchəhu lilləhi və huvə muhsinun vettebea millətə İbrahimi hanîfâ (Hənifənin). Vettehazallâhu İbrahimi halîlâ (halîlen).
Və hənif olaraq Hz. İbrahimin dininə tabe olmuş və vəchini (fiziki bədənini) Allaha təslim edərək muhsin olan kimsədən, dinə daha əhsəni kim vardır. Və Allah, Hz. İbrahimin dost əldə etdi.
İşdə burada Allahu Təalanın söylədiyi kimi, fizika bədənin təslimi söz mövzusudur. Fizika bədən əhsəni olaraq hidayətə çatmışdır. Mütləq ondan əvvəl ruh hidayətə çatar. Bütün səhabə, ruhlarını Allaha çatdırmışlar və ruh hidayətinə sahib olmuşlar. Allahu Təala bu xüsusu açıqca Zumer surəsinin 18. ayəsində deyir:
39/ZUMER-18: Ellezîne yestemiûnel sözə fe yettebiûne ahseneh (ahsenehu), ulâikellezîne hedâhumullâhu və ulaike hum ulûl elbâb (elbâbi).
Onlar, sözü eşidərlər, beləcə onun əhsəni olanına tabe olarlar. Onlar, Allahın hidayətə erdirdikleridir. Və işdə onlar, onlar ulûl'elbabtır (daimi zikrin sahibləri).
Bütün səhabə hidayətə çatmışlar. Mövzunun başlanğıcından bura qədər gəldiyimiz zaman, fərzlər baxımından mövzuya baxdığımızda Allaha çatmağı istəmənin hər kəs üçün fərz olduğunu görürük. Allahu Təala belə buyurur:
30/RÛM-31: Munîbîne ileyhi vettekûhu və ekîmûs salat və la tekûnû minel müşriklər (muşrikîne).
Ona (Allaha) yönəlin (Allaha çatmağı diləyin) və Ona qarşı təqva sahibi olun. Və namazı iqamə edin (namaz qılın). Və (beləcə) müşriklərdən olmayın.
Allaha çatmağı istəmənin vacib olduğu qətidir. Görəsən bütün səhabə Allaha çatmağı istəmiş dirmi? Bəli, hamısı dilemişlerdir. İşdə Allahu Təala, Allaha çatmağı diləyənlərin təqva sahibi olduğunu açıq bir şəkildə ifadə edir:
10/YÛNUS-62: E la inne övliya Allah la havfun əleyhim və la hum yahzenûn (yahzenûne).
Şübhəsiz ki Allahın övliyasına (dostlarına), qorxu yoxdur. Onlar, qəmli olmazlar, elə deyil mi?
10/YÛNUS-63: Ellezîne âmenû və qanun yettekûn (yettekûne).
Onlar, âmenûdurlar (ölmədən əvvəl Allaha çatmağı diləyənlərdir) və təqva sahibi olmuşlar.
10/YÛNUS-64: Lehumul Büşra Fil hayâtid dünya və fil âhıreh (axirət), la təbdili li kelimâtillâh (kelimâtillâhi), zâlike hüvel fevzul əzm (azîmu).
Onlara, dünya həyatında və axirətdə müjdələr (xoşbəxtliklər) vardır. Allahın sözü dəyişməz. O, Fevzi-ül azim.
Bura 1. təqvadır. Bura 1. hidayətdir. Allaha çatmağı dilədiyimiz nöqtədir. Allaha çatmağı diləmək gördük ki üzərimizə fərz qılınmışdır və bütün səhabələr, Allaha çatmağı dilemişlerdir. Allahu Təala, dilədiklərini açıq bir şəkildə Zumer-17'de ifadə edir. Allahu Təala səhabə üçün belə söyləyir: "Onlar tağuta qul olmaqdan xilas. Allaha çatmağı istədilər. Onlara müjdələr vardır. Qullarımla müjdələ."
39/ZUMER-17: Vellezînectenebût tağut ən ya'budûhâ və enâbû ilallah lehumul Büşra, fe beşşir İbad (İbad).
Və onlar ki; tağuta (insan və cin şeytanlara) qul olmaqdan içtinap etdilər (qaçındılar, özlərini qurtardılar). Çünki Allaha yönəldilər (Allaha çatmağı istədilər). Onlara müjdələr vardır. Elə isə qullarımı müjdələ!
Mürşidə çatmaq da Allahu Təala tərəfindən fərz qılınır. Maidə surəsinin 35. ayəsində Allahu Təala bunları söyləyir:
5/MÂİDE-35: Ya eyyuhellezîne âmenûttekûllâhe vebtegû ileyhil vesîlete və câhidû fi sebîlihi leallekum tuflihûn (tuflihûne).
Ey âmenû olanlar (Allaha çatmağı, təslim olmağı diləyənlər); Allaha qarşı təqva sahibi olun və Ona çatdıracaq vasitəni istəyin. Və Onun yolunda cihad edin. Ola bilsin ki beləcə siz nicat tapasınız.
Bütün səhabə, özlərini Allaha çatdıracaq olan vasitəni, mürşidi, Allahdan istəmiş və mürşidlerine tabe olmuşlar. Allahu Təala bunu Fəth surəsinin 10. ayə-i kəriməsində kesinleştiriyor:
48/FETİH-10: İnnellezîne yubâyiûneke innemâ yubâyiûnallâh (yubâyiûnallâhe), yedullâhi fevka eydîhim, fe men nekes fe innemâ yenkusu ala nefsihi (nefsihi), və mən evfâ bi ma âhede aleyhullâhe fe se yu'tîhi əcrə azîmâ (azîmen).
Şübhəsiz ki onlar, sənə tabe olduqları zaman Allaha tabe olarlar. Onların əllərinin üzərində (Allah sənin bütün bədənində təcəlli etdiyi üçün əllərində də təcəlli etmiş olduğundan) Allahın əli vardır. Bundan sonra kim (əhdini) pozsa, o təqdirdə yalnız öz nəfsi əleyhinə pozar (Allaha verdiyi andları, ahdleri yerinə yetirmədiyi üçün dərəcəsini nakısa salar). Və kim də Allaha olan ahdlerine vəfa etsə (andını, razılaşmasını və əhdini yerinə yetirsə), o zaman ona ən böyük mükafat (əcr) veriləcək (cənnət səadətinə və dünya səadətinə erdirilecektir).
Bu ayəti-kərimə ilə, bütün səhabənin mürşidlerine tabe olduqları qətilik qazanır. 2. hidayəti də hamısı reallaşdırmışlar. Səhabə üçün Allahu Təala "ellezîne humul muhtedûn; onlar hidayətə tapanlardır." deyir.
Səhabənin, Allaha çatmağı diləmək və mürşidə çatmanın kənarında, hamısının doğru yola çatdığını, ruhlarını Allaha təslim etdiklərini görürük. Yaxşı, ruhu Allaha çatdırmaq şəklindəki bir hidayət fərz vardırmı? Allahu Təala açıq bir şəkildə fərz olduğunu söyləyir. Bunun bir əmr olduğunu, Allahu Təala Rad surəsinin 21-ci ayəsində belə buyurur:
13/RA 'D-21: Vellezîne yasılûne ma emerallâhu bihi ən yûsale və yahşevne rabbehum və yehâfûne sûel hisâb (hisâbi).
Və onlar Allahın (ölümdən əvvəl), Allaha çatdırılmasını əmr etdiyi şeyi (ruhlarını), Ona (Allaha) çatdırarlar. Və Rəblərinə qarşı huşu duyarlar və pis hesabdan (cəhənnəmə girməkdən) qorxarlar.
Elə isə bu insanlar üçün Allaha çatdırılması lâzımgelen bir şey var və Allahu Təala tərəfindən onun Allaha çatdırılması, əmr edilmişdir. Ruhun Allaha çatdırılması açıq bir şəkildə əmr edilmiş və bütün səhabələr bunu reallaşdırmışlar. Daha sonra səhabənin fizika bədənlərini Allaha təslim etdiklərini görürük. Bu təslim keyfiyyəti Al-i İmran surəsinin 20. ayə-i kəriməsində açıqlığa qovuşur. Bu ayədə Allahu Təala səhabə üçün belə buyurur:
3/ÂLİ İmran-20: Fe in hâccûke fe qul eslemtu vechiye lilləhi və menittebean (menittebeani), və qul lillezine ûtûl kitab vəl ummiyyîne e eslemtum, fe in eslemû fe kadihtedev, və in tevellev fe innemâ aleykel belâg (belâgu), vallâhu basirın bil ibad (İbad).
Bundan sonra əgər səninlə edərlərsə o zaman onlara de ki: "Mən və mənə tabe olanlar vechimizi (fizika bədənimizi) Allaha təslim etdik. O kitab verilənlərə və ümmilərə:" Siz də vechinizi (fizika bədəninizi) (Allaha) təslim etdiniz mi ? "də. Əgər təslim etdilərsə, o təqdirdə, hidayətə çatmışlar. Və əgər üz döndərsələr, o zaman sənə düşən yalnız təbliğ etməkdir. Və Allah, qullarını ən yaxşı görəndir.
Beləcə bu məzmun da qətilik qazanır. Burada fizika bədənin hidayəti söz mövzusudur və üzərimizə fərzdir. Bütün səhabə fizika bədənlərini təslim etmişlər.
Nəfsin hidayəti, nəfsimizin ulûl'elbab olmasıyla mümkündür. Yəni daimi zikrə çatıb nəfsin bütün müsibətlərindən xilas olması ilə mümkündür, üzərimizə fərzdir. Allahu Təala belə buyurur:
4/NİSÂ-103: Fe izə kadaytumus Salat fezkurûllâhe kıyâmen və kuûden və ala cunûbikum, fe izatma'nentum fe ekîmus salat (Salat), Innes Salat kânet alâl mu'minîne kitabədən mevkûtâ (mevkûten).
Beləcə namazı bitirdiyiniz zaman, artıq ayaq üstə, oturarkən və yan üstü ikən (yatarkən), (davamlı) Allahı zikr edin! Daha sonra təhlükəsizliyə kavuştuğunuz zaman, namazı erkânıyla qılın. Şübhəsiz ki namaz, möminlərin üzərinə, "vaxtları təyin olunmuş bir fərz" olmuşdur.
Daimi zikr, nəfsin Allaha təslimi mənasına gəlir. Çünki daimi zikrin sahibləri ulûl'elbabtır. Allahu Təala belə buyurur:
3/ÂLİ İmran-190: İnnə fi halkıs semâvâti vəl ardı vahtilâfil leyli ven nəhar le ayat li ulîl elbâb (ulîl elbâbı).
Şübhəsiz ki, göylərin və yerin yaradılmasında, gecə ilə gündüzün bir-birinin ardınca gəlişində, ulûl elbab üçün əlbəttə ayələr (dəlillər) vardır.
3/ÂLİ İmran-191: Ellezîne yezkurûnallâhe kıyâmen və kuûden və ala cunûbihim və yetefekkerûne fi halkıs semâvâti vəl ard (ardı), Rəbbəna ma halakte Həzzə batilə (batilə), sübhanəkə fekınâ azâben nar (nari).
Onlar (ulûl elbab, lüblerin, Allahın sirr xəzinələrinin sahibləri), ayaq üstə, oturarkən, yan üstü yatarkən (daim) Allahı zikr edərlər. Və göylərin və yerin yaradılışı haqqında təfəkkür edərlər (və deyərlər ki): "Ey Rəbbimiz! Sən bunları batil olaraq (boşuna) yaratmadın. Sən Subhan'sın, artıq bizi atəşin əzabından qoru.
Bütün səhabə ulûl'elbab olmuşlar. Hamısı nefslerini Allaha təslim etmişlər və nəfsin də hidayətə çatmışdır.
Bütün səhabə muhlis olmuşlar. Muhlis olmaq hamımızın üzərinə fərzdir. Bu məzmunda yeni bir hidayət söz mövzusudur. Nəfsimizin ürəyində 14 mərtəbə daimi zikrdən sonra bir təmizlənmə hadisəni söz mövzusudur. İlk 7 mərtəbədə yerlərin mələyi idin göstərilir. İkinci 7 mərtəbədə isə, göylərin mələyi idin göstərilir. Adam ixlas sahibi olar.
Bütün səhabə irşada çatmış və buradakı hidayəti də yaşamışlar. Irşada çatma nöqtəsindəki hidayət, iradəmizin Allaha alındığı əvvəlki son hidayətdir.
Muhlis olmaq üzərimizə fərzdir. Allahu Təala buyurur ki:
98/BEYYİNE-5: Və ma umirû illə li ya'budûllâhe muhlisîne lehud dinə hunefâe və yukîmûs salat və yu'tûz zəkat və zâlike dînul kayyimeh (kayyimeti).
Və onlar, Allah üçün hanifler olaraq dində xalis qullar olmaqdan (nefslerini xalis qılmaqdan) və namazı iqamə etməkdən və zəkat verməkdən başqa bir şeylə emrolunmadılar. İşdə kayyum din (qiyamətə qədər davam edəcək din) budur.
Allahu Təala: "nəfslərindən xalis edərək, Allaha səmimi qullar olmaqla və bunu hanifler olaraq olmaq emrolundular." deyir.
Bütün səhabənin muhlis olduğu açıq bir şəkildə Bəqərə surəsinin 139. ayə-i kəriməsində iştirak etmişdir. Allahu Təala belə buyurur:
2/BAKARA-139: Qul e tuhâccûnenâ fillah və huvə rabbunâ və rabbukum, və lenâ â'mâlunâ və lekum a'mâlukum və nahnu ləhu muhlisûn (muhlisûne).
De ki: "Allah barəsində bizimlə mübarizə edirsiniz? Və O, bizim də Rəbbimizdir, sizin də Rəbbinizdir. Və, bizim əməllərimiz bizə, sizin əməlləriniz də sizə aiddir. Və biz, ona səmimi olanlarıq (dini Ona xalis edənlər). "
Muhlis olmaq 6. hidayətdir və bir təslimi ehtiva etməməkdədir. Amma təslim bundan sonrakı kademededir.
Adam salah mövqesinə keçər, günahları örtülür. Tövbə-i Nasuh'a dəvət edilir, salah nuru verilir və adamın günahları savaba çevrilir. Nəticədə Allah adamın iradəsini təslim edər və adam haqqa tukatihi təqvanın, iradə tesliminin sahibi olar. Allahu Təalanın "irşada məmur və məzun edildi." cümləsi ilə, adam irşad məqamının sahibi olar. Burada son təslim söz mövzusudur. Bu təslim, iradənin Allaha teslimidir.
Bütün səhabə bu hədəfə də çatmışlar. Hamısı iradələrini də Allaha təslim edərək, irşad təqvasının da sahibi olmuşlar və hidayətin ən son nöqtəsinə çatmışlar. İrşad addımının hidayəti, insanın mürşid olduğu nöqtədə iradə teslimindeki hidayətidir. Bu da üzərimizə fərzdir. Al-i İmran surəsinin 102. ayəsində Allahu Təala buyurur:
3/ÂLİ İmran-102: Ya eyyuhellezîne âmenûttekullâhe haqqa tukâtihî və la temûtunne illə və entum muslimun (muslimûne).
Ey âmenû olanlar, Allaha qarşı "Onun haqq təqvası" ilə (bi haqqın təqva, ən üst dərəcə təqva ilə) təqva sahibi olun! Və əsla siz, (Allaha) təslim olmadan ölmeyin!
Allahu Təala layiqincə təqvanın sahibi olmağı hər kəsə fərz etmişdir. Bu, o adamın irşad addımında təyini nöqtəsindəki hidayəti ifadə edər. Allahu Təala, bütün səhabə üçün "Onlar hidayətə tapanlardır." deyir. Səhabənin hamısı irşad məqamının sahibi olmuşlar. Allahu Təala belə buyurur:
9/TEVBE-100: ves sâbikûnel evvelûne minel Mühacirinden vəl Ensari vellezînettebeûhum bi İhsan radiyallahu anhum və Radu anhu və eadde lehim cennâtin təcri tahtehel enhâru hâlidîne fîhâ ebedâ (əbədən), zâlikel fevzul əzm (azîmu).
O sabikûn-əl əvvəl (əvvəlki xeyirlərdə yarışanlardan salah mövqesində iradəsini Allaha təslim edərək irşada məmur və məzun kılınanlar): Onların bir qismi Mühacirinden (Məkkədən Mədinəyə köç edənlərdən) bir qisimi ənsardan (Mədinədəki kömək) və bir qisimi da onlara (ənsar və Mühacirinden) ehsanla tabe edənlərdən. (Səhabə irşad mövqesinə sahib olduqları üçün onlara tabe olundu). Allah, onlardan razı və onlar da Ondan (Allahdan) razıdır. Onlara Allah, altlarından çaylar axan cənnətlər hazırladı və orada əbədi olaraq qalacaqlar. Bu, ən böyük (əzm) mükafatdır.
Hamısı iradələrini Allaha təslim edərək irşad məqamının sahibi olmuşlar. Çünki, istər ənsar olsun istər mühacir, hər ikisinə tabiun tabe olmuşlar.